12:15 08.02.2009 | Все новости раздела "Объединенная Гражданская Партия"
Эніра Браніцкая З кнігі "Будзіцелі"
ДАВЕДКА: Эніра Браніцкая нарадзілася 31 жніўня 1981 года ў Мінску. У 1998 годзе скончыла гімназію і паступіла на аддзяленне паліталогіі юрыдычнага факультэта БДУ. У 2003 годзе скончыла вышэйшую навучальную ўстанову з дыпломам з адзнакай і пайшла ў аспірантуру на кафедру паліталогіі. Адтуль у час «адсідкі» яе і выключылі.
— Чаму такое рэдкае імя?
— Мяне назвалі ў гонар бабулі. А ёй імя проста прыдумалі. Тады любілі аб’ядноўваць розныя літары. Гэта афіцыйная версія, але я думаю, што спачатку было імя, а потым літары проста «расшыфравалі» згодна з эпохай. «Электрификация. Наука. Искусство. Революция». А «а»— гэта для жаночага роду.
— Праўду кажучы, нечакана…
— У бабулі не было праблем, аднак, калі бацька пайшоў мяне регістраваць, яму адразу ж сказалі, што такого імя няма, і паказалі цэлую кучу слоўнікаў. Регістраваць адразу адмаўляліся. Галоўным і апошнім аргументам стаў прыгаданы ім прыклад цешчы.
— Калі дазволіце, я спытаю: «как вы дакаціліся да такога жыцця»? І пачнём з «Партнёрства».
— Туды я прыйшла падчас парламенцкіх выбараў 2004 года. Арганізацыя ўжо існавала амаль два гады і спрабавала зарэгістравацца ў Міністэрстве юстыцыі, але там адмовілі. Спачатку «Партнёрства» ўзнікла як арганізацыя, якая больш займалася камунальна-бытавымі праблемамі.
У 2003 годзе была першая спроба наглядаць на мясцовых выбарах, а праз год яна паўтарылася, толькі ў значна буйных памерах. Так я аб іх першы раз і пачула. На адной з галоўных пасад у арганізацыі знаходзіўся Мікалай Астрэйка, з якім мы вучыліся разам ва універсітэце. У мяне да яго былі нейкія іншыя пытанні па грамадскіх праблемах, але падчас размовы і прынялі рашэнне аб маім прыходзе.
— Потым былі прэзідэнцкія выбары, напярэдадні якіх вас пасадзілі?
— Так.
Мы існавалі як грамадская ініцыятыва, аднак у верасні 2005 года выйшла пастанова Мінюста, якая ўсіх незарэгістраваных як бы паставіла па-за законам. У кастрычніку была другая спроба афіцыйнай рэгістрацыі, якая абмежавалася толькі правядзеннем арганізацыйнага сходу, адкуль нас усіх забралі супрацоўнікі міліцыі. На гэтым усё і скончылася. Потым чатырох пасадзілі менавіта за дзеянні ад імя незарэгістраванай арганізацыі, якой самі ж зарэгістравацца не далі… Такое можа быць толькі ў нашай краіне.
Адбылося гэта 21 студзеня 2006 года, за паўтара месяца да прэзідэнцкіх выбараў.
— Калі ласка, нагадайце некаторыя дэталі.
— Спачатку абвінавацілі ў тым, што мы кіравалі незарэгістраванай арганізацыяй, якая квапілася «на права, свободы и законные интересы граждан». Больш дакладным было тое, што мы быццам бы зрабілі нейкія дакументы, якія не адпавядаюць ісціне, і збіраліся іх распаўсюдзіць. Такім чынам, рабілі замах на правы грамадзян на атрыманне дакладнай інфармацыі.
— Над гэтым шмат хто доўга смяяўся. Трэба быць поўным ідыётам, каб рабіць фальшыўкі і захоўваць іх у камп’ютарах.
— Нам было не да смеху. Меркавалася, што такім чынам мы квапіліся на звяржэнне дзяржаўнага ладу.
— У нейкім сэнсе добра, што вас пасадзілі да таго, як паявіліся пацукі, якімі магчыма атруціць звычайную ваду…
— Следчы намякаў, што наша справа можа быць перакваліфікавана па іншым артыкуле. І тады ўсё будзе значна сур’ёзней. Дарэчы, кадры пра пацукоў я бачыла: у нашай камеры быў тэлевізар. Аднымі намёкамі ўсё і абмежавалася.
Да суду (ён пачынаўся 28 ліпеня, праз пяць месяцаў пасля арышту) нас абвінавацілі ў тым, аб чым я казала раней, але потым мы даказалі: тыя паперкі з’яўляюцца поўнай фікцыяй і не маюць да нашай арганізацыі ніякага дачынення. Пасля гэтага артыкул быў перакваліфікаваны і засталася толькі дзейнасць ад імя незарэгістраванай арганізацыі, што таксама даказана не было. Так мне прысудзілі шэсць месяцаў зняволення. Праз два тыдні, з улікам часу за кратамі, выйшла на волю.
Тое, што абвінавачанне ў вырабленні і магчымых спробах распаўсюджання недакладнай інфармацыі абсурднае, відавочна з самага пачатку, але яно было патрэбна, каб у якасці меры стрымання выбраць утрыманне пад вартай. На мой погляд, нас проста хацелі ізаляваць.
Спачатку каля трох месяцаў я была ў сіза КДБ у «амерыканцы», потым мяне і Аляксандра Шалайку раптам перавялі ў Валадарку. Дарэчы, Дранчук і Астрэйка да суду так і засталіся ў следчым ізалятары КДБ. Прычыны незразумелыя па гэты дзень.
— Зразумела, што дрэнна ўсюды, але дзе ўмовы лепшыя?
— Адназначна ў «амерыканцы». Там камеры максімум на чатырох, а на Валадарцы— шэсць, восем і пятнаццаць. У жанчын амаль ніколі не бывае «перенасялення», а ў мужчын у адной камеры знаходзяцца адначасова да трыццаці чалавек. Спяць па чарзе.
Чутак у следчым ізалятары КДБ пра Валадарку хадзіла шмат, і жадання пераехаць туды не было ніякага. Але ўсё аказалася не так дрэнна, як я чакала.
Канешне, там намнога горш. «Амерыканка» значна менш, адсюль і перавагі. Па-першае, ежа. Там повар рыхтуе дзесьці на пяць дзесяткаў арыштантаў, а на Валадарцы — амаль на некалькі тысяч. Па-другое, узровень ахоўнікаў. У «амерыканцы» яны значна больш адукаваныя, там амаль усе вучацца завочна ў ВНУ, і не абязкова ў тых, што маюць дачыненне да структураў МУС. Хамства і грубіянства яны не дазвалялі. І прагулкі там больш доўгія. Перадачы лепшыя. Акрамя таго, там пакупкі робяцца ў звычайных магазінах.
— Зэкамі?..
— На гэты конт паміж імі заўсёды шмат жартаў, і наіўныя навічкі вераць. Тыпа, заўтра — у магазін.
Робіцца так. Ты складаеш спіс, заўгас па ім амаль усё купляе. Перш за ўсё гэта тычыцца малочных прадуктаў.
А на Валадарцы існуе абсалютна стандартная «атаварка». Ёсць спіс, дзе ў асноўным рэчы першай неабходнасці, пячэнне, цыгарэты і г.д.
Ды і ў камерах у «амерыканцы» чысцей. Сочаць за гэтым перш за ўсё тыя, хто там знаходзіцца пастаянна.
Напрыклад, там у мяне была суседка Галіна, у якой з моманту арышту прайшло паўтара года. Калі яе куды-небудзь пераводзілі, то яна пачынала з таго, што мыла ўсё — пол, сцены, столь.
На Валадарцы такого няма. Там жудасная сырасць, дзённае святло ў камеры амаль не праходзіць. І кантынгент значна прасцейшы, у асноўным крадзяжы, наркотыкі і «бытавуха».
— Якія адносіны да «палітычных»?
— У «амерыканцы» вартаўнікі разумелі і ведалі, за што мы сядзім, але ніякіх асаблівых адносін не было. Што датычыцць іншых арыштантаў, то яны таксама ў некаторым сэнсе пакутвалі за палітыку. У галіне той жа эканомікі. Ім было лягчэй мяне зразумець.
А яшчэ я сама зразумела, што сесці можна за што заўгодна. Цалкам бяспечнай работы ў нас няма. Гэта адназначна. Палову зэкаў можна лічыць «палітычнымі».
На Валадарцы ўсё было інакш. Кажуць, што там «палітычных» не любяць увогуле, але я б так сцвярджаць не стала. Проста там людзі разважаюць катэгорыямі беларускага тэлебачання. Ніякай асабістай агрэсіі ў іх няма, але яны лічаць так, як гавораць па БТ. І думаюць, што ўся апазіцыя прадажная.
Не, яны не тое, што любяць прэзідэнта (за кратамі такіх проста няма), але да некаторых рэчаў ставяцца па-рознаму.
Маладыя тое, што адбываецца, разумеюць лепш, а больш дарослыя людзі тупа вераць афіцыйнай прапагандзе. Ім многае не падабаецца, але ніхто з іх не хоча што-небудзь рабіць.
— А вам гэта навошта?
— Калісьці я прыйшла ў маладзёжную арганізацыю «Новая група», якая займалася міжнароднымі валанцёрскімі праектамі. Напрыклад, ездзіла ў Францыю, у цэнтр інвалідаў, альбо ў Ірландыю, дзе мы працавалі з дзецьмі з канфліктных регіёнаў Паўночнай Ірландыі. Тое ж самае хацелі рабіць у Беларусі. Працавалі, у прыватнасці, з дзіцячым хоспісам. Але потым гэтую арганізацыю закрылі. Афіцыйна ў нас былі нейкія праблемы з пячаткамі, якія, дарэчы, выдала дзяржава, але «крайнімі» зрабілі нас. А неафіцыйна было сказана, што мы адпраўляем моладзь за мяжу, а гэта не вітаецца. Акрамя таго, у нас быў адзін з праектаў з цэнтрам «Прававой дапамогі насельніцтву», які тады ўзначальваў Алег Волчак, што таксама не падабалася.
Для мяне гэта было абсалютна ненармальна. Раней я, калі чула аб нейкіх цалкам палітычных «зачыстках», тлумачыла сама для сябе, што «палітыка змагаецца з палітыкай». А тут пад прэс трапіла зусім непалітычная арганізацыя. Менавіта тады я і зразумела, што ў нашай дзяржаве адбываецца нешта не тое.
Я вывучала паліталогію на юрфаку ў БДУ. Хадзіла ў звычайныя школы, дамаўлялася з дырэктарамі і праводзіла ўрокі па правах чалавека, і заўсёды лічыла гэта нармальнай з’явай. І ў «Партнёрства» прыйшла таму, што лічу назіранне за выбарамі цалкам звычайнай і натуральнай справай.
Пакуль у краіне будуць судзіць толькі за іншадумства, я не змагу лічыць яе дэмакратычнай.
— За кратамі ў чалавека шмат розных думак. Аб чым вы думалі больш за ўсё?
— Аб блізкіх.
Я імкнуся прытрымлівацца прынцыпу, што ніхто нікому нічога не павінен. Раблю тое, што лічу патрэбным, і ніколі не буду абвінавачваць тых, хто дзейнічае інакш. Тое ж самае і ў адносінах да блізкіх. Аднак тут штосьці іншае.
Многія мае сябры не сталі дэманстраваць падтрымку, але я за гэта ні на каго не крыўджуся. А бацькі рабілі гэта таму, што мяне проста любяць. Тое ж самае і будучы муж, хаця некаторыя мае погляды ён не падзяляе.
Самым жудасным для мяне было зразумець, што іх жыццё змянілася з-за таго, што я знаходжуся ў сіза. Старалася не адчуваць сябе ў чымсьці вінаватай, але гэта было вельмі складана. Яны пакутвалі не менш за маё. А можа, нават і больш.
— Іх моцна прэсавалі?
— Справа не толькі ў гэтым.
Бацька, Віктар Іосіфавіч, працуе на трактарным заводзе. Маці, Віалета Аляксандраўна, настаўніца музыкі. Наколькі я ведаю, ёй дырэктар школы выказаў свае адносіны, але далей за гэта не пайшло.
Значна мацнейшымі былі чыста душэўныя пакуты ад разумення таго, што яны не могуць мне дапамагчы.
— Часта прыходзіцца чуць, што нашыя суайчыннікі, якія доўга жывуць за мяжой, першае, што робяць, калі прыязджаюць дамоў, дык гэта ядуць чорны хлеб, сала і салёныя агуркі. Што зрабілі вы, калі выйшлі з няволі?
— Есці, што даволі незвычайна, не хацелася зусім. Больш за тое, некалькі дзён я ўвогуле амаль нічога не ела. Першае, што мы зрабілі — паехалі дадому і там доўга-доўга гутарылі. А потым некалькі дзён я проста дыхала паветрам свабоды. Шмат мела зносін з сябрамі, будучым мужам.
— Наколькі я памятаю, вы хутка пасля вызвалення і пажаніліся?
— На момант «пасадкі» ў мяне быў сябар. Дагэтуль з Валянцінам мы сябравалі паўгода. Магчыма, калі б я не «села», то тэрміны вяселля былі б не такімі імклівымі. З сіза напісала, што Валянцін абсалютна вольны і не павінен нічога абяцаць, бо я ўсё добра разумею. Тады ніхто не ведаў, якім будзе прысуд. У адказ ён зрабіў мне прапанову рукі і сэрца і напісаў, што прыедзе да мяне на зону на вяселле. На шчасце, гэтага не адбылося. Праз тры месяцы пасля вызвалення мы ўзялі шлюб.
АЎТАРСКІ КАМЕНТАРЫЙ
Вядомая фраза аднаго з лідэраў польскай «Салідарнасці»: той, хто шчыра любіць сваю краіну, павінен заўсёды быць гатовым сесці за яе ў турму. Эніра Браніцкая асабістым прыкладам паказала, што здольная гэта зрабіць, і працягвае змагацца за тое, каб нічога падобнага больш нікому рабіць не давялося.
Обсудить новость на Форуме