09:31 26.01.2014 | Все новости раздела "Белорусская социал-демократическая партия (Грамада)"
Чалавек са скураным партфелем
15 студзеня споўнілася роўна 20 гадоў, як не стала Генадзя Каханоўскага. Маладзечанцы старэйшага ды і сярэдняга пакалення ведалі Генадзя Аляксандравіча як шчырага беларуса, вучонага-краязнаўца, які шмат зрабіў для вывучэння гісторыі і культуры роднага краю, Маладзечна і Маладзечанскага раёна. Сёння ўспамінамі пра гэтага выдатнага чалавека, даследчыка і настаўніка, сапраўднага грамадзяніна сваёй Айчыны дзеліцца Тамара Бунта (МІЖЫГУРСКАЯ) – некалі блізкая суседка Г. Каханоўскага, а цяпер журналіст, галоўны рэдактар старэйшага жаночага часопіса Беларусі «Алеся».
Калі маладзечанцы вырашаць паставіць помнік свайму выдатнаму земляку Генадзю Каханоўскаму (а я ўпэўнена, што гэта рана ці позна адбудзецца), прапанавала б скульптуру вядомага гісторыка зрабіць у выглядзе высокага, крыху хударлявага мужчыны ў плашчы пад пояс і абавязкова з партфелем у руках. Прычым, мужчына павінен відавочна кудысьці спяшацца… Менавіта такім запомніўся мне Генадзь Аляксандравіч, а бачыла я яго ў дзяцінстве і юнацтве часта, бадай, кожны дзень. Мы жылі непадалёку адзін ад аднаго – нашы дамы і сёння стаяць амаль паралельна на суседніх вуліцах, якія звязвае кароткі завулак, што праходзіць якраз ад нашага двара да агарода Каханоўскіх.
Штодня гэтым завулкам Генадзь Каханоўскі ішоў на працу ў краязнаўчы музей, а ўвечары вяртаўся дадому. Уранку ён хадзіў шпарка, як ходзяць людзі мэтанакіраваныя, заклапочаныя важнай справай, якім трэба за дзень шмат чаго зрабіць, куды паспець, але пры гэтым заўсёды ветліва вітаўся з усімі, у тым ліку і са мной, на той час яшчэ школьніцай. Вядома, я першай крычала яму: «Добры дзень!». Калі ж вяртаўся пасля працы дадому, ён мог і прыпыніцца, распытаць пра вучобу, пра жыццё… Калі на двары былі мае бацькі, ён абавязкова падыходзіў да іх – перакінуцца некалькімі словамі пра надвор’е, ураджай, гарадскія навіны і яшчэ каб расказаць нам пра Мішу. Міша – гэта Міхась Ткачоў, археолаг, гісторык, а ў далейшым – вядомы грамадскі дзеяч, родны пляменнік маёй маці і даўні сябар Генадзя Аляксандравіча. Менавіта роднасць з Ткачовым, бадай, і зблізіла нас з Каханоўскім.
Міхась Ткачоў прыязджаў да нас даволі часта. Яго візіты заўсёды былі вялікім святам: цудоўны расказчык, Міхась захапляў усіх яскравымі аповедамі пра жыццё, экспедыцыі, археалагічныя раскопкі, а смешнымі гісторыямі пра сваё дзяцінства неаднойчы даводзіў мяне, тады яшчэ малую, да колікаў у жываце. Калі ён, высачэзны, агромністы, чарнявы, каларытны, з’яўляўся ў нашай хаце, у мяне і ў думках не было збегчы на вуліцу, да сябровак, я сядзела і ўважліва лавіла яго кожнае слова. Хачу падкрэсліць – гэта было беларускае слова.
Па праўдзе кажучы, ён пры язджаў у Маладзечна не столькі да нас, колькі да Генадзя Аляксандравіча. Пасядзіць колькі гадзін за сталом у нашай хаце – і хутчэй да сябра. І назад мог ужо не вярнуцца, позна ўвечары адразу ад Каханоўскіх ішоў на вакзал, на электрычку. Мая маці нават крыўдзілася за гэта на пляменніка, раўнавала яго да Каханоўскага.
А я Міхася разумела. У дзяцінстве любіла чытаць кніжкі пра сяброўства вялікіх і знакамітых людзей – пісьменнікаў, мастакоў, рэвалюцыянераў… Менавіта так я ўспрымала адносіны і паміж гэтымі двума знаёмымі мне людзьмі – беларускімі гісторыкамі Ткачовым і Каханоўскім. Я звычайна прысутнічала пры расповедах аднаго пра другога, таму добра ведала розныя нюансы і праблемы ў іх прафесійнай дзейнасці: пра нязгоду ў навуковых поглядах Ткачова з Абэцэдарскім (з дзяцінства ведала гэта прозвішча!), пра неадназначнае стаўленне тагачасных мясцовых улад да дзейнасці Каханоўскага, пра цяжкасці падрыхтоўкі, а потым і абароны навуковых прац, на той час – доктарскай Ткачова і кандыдацкай Каханоўскага... Ткачоў быў вельмі адкрыты чалавек, ён шчыра дзяліўся ўсім набалелым з маёй маці, а я заўсёды з цікавасцю слухала (дзіўнае савецкае выхаванне: у сям’і чуць адно, у школе гаварыць, што патрабуюць, і ніколі не сказаць на людзях лішняга). Каханоўскі быў больш стрыманым, я сказала б, нават закрытым чалавекам: як цяпер разумею, рэаліі правінцыяльнага савецкага асяроддзя вымушалі яго да такіх паводзін…
Прызнацца, ужо сёння, з вышыні пражытых гадоў магу сказаць, што ў жыцці я рэдка сустракала такое доўгае, моцнае, шчырае мужчынскае сяброўства, знітаванае не толькі прафесійным аднадумствам, але і бескарыслівай узаемнай падтрымкай.
З Генадзем Аляксандравічам Каханоўскім я зблізілася пасля школы, калі не паступіла на філфак універсітэта і пайшла працаваць на завод «Спадарожнік». Амаль адразу пачала наведваць літаратурнае аб’яднанне «Купалінка» пры раённай газеце «Святло камунізму». Генадзь Аляксандравіч быў адным з кіраўнікоў аб’яднання, ён і запрасіў мяне туды, бо як сусед быў у курсе маіх спраў і захапленняў.
І менавіта Генадзь Аляксандравіч сказаў: «Калі ты хочаш быць пісьменніцай (у чым я шчыра прызналася яму гадоў у васямнаццаць. – Аўт.), то пісаць трэба толькі на роднай мове!». За што я вельмі ўдзячная яму. Бо гэта вельмі важна, каб у самым пачатку шляху знайшоўся хтосьці вельмі аўтарытэтны і даў параду, якая потым паўплывае на ўвесь кірунак жыцця…
Гаворачы пра Генадзя Каханоўскага і пра «Купалінку», нельга не адзначыць: зусім не выпадкова, што з літаратурнага аб’яднання выйшлі такія вядомыя сёння паэты і пісьменнікі, як Ала Клемянок, Кастусь Цыбульскі, Таццяна Сапач (ужо, на жаль, нябожчыца), Людка Сільнова, Стася Наркевіч (Настасся Лазебная). А таксама Міхась Казлоўскі, крыху маладзейшы за нас, які стаў шчырым прыхільнікам краязнаўчай дзейнасці Генадзя Аляксандравіча, фактычна яго паслядоўнікам...
Літаб’яднанне было сапраўднай творчай школай для тых, хто марыў звязаць свой лёс з творчасцю. Мы збіраліся раз на месяц у памяшканні рэдакцыі маладзечанскай газеты. Я наведвала аб’яднанне з 1976-га па 1980 год. На пасяджэнні заўсёды бегла з радасцю. Ужо сам рэдакцыйны будынак (ці не даваенны нават?) быў своеасаблівым: на першым яго паверсе месціўся друкарскі цэх, там лязгалі друкарскія машыны, пахла друкарскай фарбай… (Як для мяне, дык вельмі смачна пахла, і сёння лаўлю гэты пах у Рэспубліканскім Доме друку, калі сачу за тым, як друкуецца наш часопіс «Алеся»). Заходзіш – і быццам трапляеш у іншы, чароўны, зманлівы свет.
Пасяджэнні праходзілі ў кабінеце супрацоўніцы рэдакцыі, мілай, добразычлівай Славы Міхайлаўны Міронавай, якой я, калі паступіла на журфак, насіла свае першыя журналісцкія артыкульчыкі. Тады ў рэдакцыях умелі працаваць з пазаштатнымі аўтарамі і па-сапраўднаму рабілі з нас карэспандэнтаў.
Звычайна пасяджэнні праводзіў Уладзімір Пятровіч Давыдаў, маладзечанскі паэт. Ён быў ужо на пенсіі і з ахвотай, добрасумленна займаўся аб’яднаннем: збіраў нас, арганізоўваў выступленні, рыхтаваў нашы творы да апублікавання ў газеце. Генадзь Аляксандравіч быў заняты на працы: спачатку ў краязнаўчым музеі ў Маладзечне, а пазней – ужо ў Мінску, у Інстытуце гісторыі АН БССР. Таму нярэдка ён спазняўся. Вітаўся, садзіўся збоку на крэсла і моўчкі ўважліва слухаў нашы заняткі. А гэта былі сапраўдныя ўрокі творчасці: мы па чарзе чыталі свае новыя творы, і Уладзімір Пятровіч разбіраў іх па радку – аналізаваў рыфмы, рытм. Тут жа штосьці падпраўляў або раіў падумаць, пашукаць іншы радок... Генадзь Аляксандравіч звычайна маўчаў, аддаючы перавагу аўтарытэту Давыдаву, а потым забіраў нашы паперкі і доўга, уважліва ўчытваўся ў тэксты: яго заўвагі былі больш па змесце і сэнсе твора.
Дарэчы, за тыя больш чым тры гады, на працягу якіх я наведвала літаб’яднанне, не памятаю аніякіх інтрыг, крыўдаў, сварак, аніякай зайздрасці да больш таленавітых і паспяховых паэтаў… Наадварот, мы толькі радаваліся адзін за аднаго. Такая была творчая, стваральная, спрыяльная атмасфера. Вядома, яе стваралі нашы кіраўнікі – Генадзь Каханоўскі і Уладзімір Давыдаў, абодва інтэлігентныя, далікатныя, высокаадукаваныя мужчыны. Прычым, адзін быў чыста «рускі» творца, другі – чыста «беларускі». Таму пры адборы матэрыялаў у друк ніколі не аддавалася перавага творам на той ці іншай мове, выбіралі найбольш удалыя: пасля пасяджэнняў у «раёнцы» заўсёды выходзіла старонка з вершамі, кароткімі апавяданнямі, казкамі. Як гэта было важна для пачаткоўцаў! Хацелася пісаць яшчэ і яшчэ. Я і сёння захоўваю як дарагую рэліквію пажоўклыя ўжо газетныя старонкі з «шапкай» літаб’яднання «Купалінка»…
Яшчэ адной яскравай старонкай у маёй памяці захоўваюцца ўспаміны пра нашы сумесныя паездкі ў электрычцы ў Мінск і з Мінска. Мы, «купалінкаўцы», адзін за адным паступілі вучыцца ў Мінск – хто на журфак БДУ, хто на філфак, хто на стацыянар, хто на завочнае… І калі ехалі на вучобу ці дадому, па дамоўленасці садзіліся ў трэці з хваста вагон цягніка. І якая радасць была сустрэцца там са сваімі сябрамі па літаб’яднанні! Калі ж шчасціла ехаць з Генадзем Аляксандравічам, то час пралятаў імгненна. Ён распытваў нас пра вучобу, пра тое, хто што напісаў і дзе хто надрукаваўся, паказваў свае новыя артыкулы ў газетах і часопісах, дзяліўся навінамі.
Аднойчы мы сустрэліся ў вагоне толькі ўдваіх. Каханоўскі ехаў пасля сустрэчы з Уладзімірам Караткевічам, быў у яго дома. Генадзь Аляксандравіч быў вельмі ўзрушаны, з захапленнем пераказваў размову з пісьменнікам, сказаў, што ўвечары дома запіша яе ў свой дзённік.
Ён вёз таксама дзве кніжкі Караткевіча з даравальным надпісам пісьменніка: адну – сабе, а другую – нейкай жанчыне з Маладзечна, па яе просьбе… «Калі хочаш, папрашу, каб і табе Караткевіч кніжку падпісаў! Хутка зноў буду ў яго», – раптам шчыра прапанаваў мне Каханоўскі. «Ой, не, не трэба, няёмка…» – разгубілася я. Цяпер вельмі шкадую, што адмовілася.
Апошні раз я бачыла Каханоўскага на пахаванні майго бацькі. Ён памёр у студзені 1993 года, праз два месяцы пасля смерці Міхася Ткачова, на пахаванні якога, на жаль, пабываць не атрымалася. Развітацца з бацькам прыйшлі амаль усе суседзі з нашага вялікага завулка Куйбышава і нават з навакольных вуліц. Не было толькі аднаго чалавека – Генадзя Каханоўскага. Я не бачылася з ім даўно: з мужам-вайскоўцам мы ўжо шмат гадоў жылі па-за межамі Беларусі, прыехалі толькі на пахаванне, і, прызнацца, мне хацелася ўбачыцца з Генадзем Аляксандравічам. А яго не было… І толькі калі труну ўжо выносілі з дома, я нарэшце ўбачыла Каханоўскага. Ён стаяў па-за натоўпам на ўзвышэнні, на невялікай прытаптанай гурбе пяску, пакрытай снегам, і ўважліва, нават неяк пільна, напружана глядзеў па-над галовамі. У руках Каханоўскі трымаў чорны скураны партфель – мусіць, спецыяльна прыехаў з Мінска, каб развітацца… Такім я яго і запомніла. Ніхто тады яшчэ не ведаў, што Каханоўскі ўжо хворы на тую ж хваробу, ад якой пайшоў з жыцця мой бацька і якая сёння так бязлітасна «косіць» людзей. Генадзь Аляксандравіч памёр роўна праз год…
Обсудить новость на Форуме