10:15 28.09.2015 | Все новости раздела "Белорусская социал-демократическая партия (Грамада)"
Алесь Міхалевіч: Я чакаў, што прызнанне ў супрацоўніцтве з КДБ зробяць іншыя лідары апазіцыі
Такое прызнанне ў пэўным сэнсе з’яўляецца адпушчэннем грахоў і дае магчымасць гэтым людзям і надалей прэтэндаваць на палітычную ўладу.
Алесь Міхалевіч прыйшоў 10 верасня да ГУМа на пікет, арганізаваны Міколам Статкевічам, Беларуская праўда
Праз чатыры з паловай гады эміграцыі кандыдат на прэзідэнта ў 2010 годзе Алесь Міхалевіч вярнуўся ў Беларусь. Вярнуўся, рызыкуючы зноў апынуцца за кратамі – ягоная крымінальная справа дагэтуль не закрытая, а абвінавачанне ў “масавых беспарадках” пагражае яму 15-гадовым турэмным зняволеннем.
Пра абставіны вяртання ў Беларусь, пра прэзідэнцкую кампанію і апазіцыю, нашпігаваную агентамі КДБ, пагутарыла з Алесем Міхалевічам. Даўшы палітыку з месяц на адаптацыю.
“Я па-ранейшаму гатовы на любога сцэнару”
-Дамоклаў меч нада мной вісіць да гэтага часу, бо я з’яўляюся абвінавачаным па крымінальнай справе аб масавых беспарадках – мне пагражае ад 5 да 15 гадоў турэмнага зняволення. Небяспека застаецца, бо ніхто крымінальную справу не зачыніў і невядома, ці збіраюцца зачыняць.
А вярнуўся таму, што хачу жыць у сваёй краіне са сваёй сямёй. І люблю Беларусь: мне камфортна ў краіне, дзе я адчуваю сябе шчаслівым.
-Аднак палітэмігранты апошняй хвалі не спяшаюцца вяртацца дахаты. Відавочна, вас да такога рашэння падштрухнула нешта канкрэтнае.
-Гэтым штуршком сталася вызваленне Міколы Статкевіча. Я заўсёды казаў, што вярнуся дадому, калі на свабодзе апынуцца ключавыя палітвязні: Мікола Статкевіч і Алесь Бяляцкі. Алесь Бяляцкі, слава Богу, ужо досыць даўно на свабодзе, а пасля вызвалення Міколы Статкевіча я прыйшоў да свайго начальства і сказаў, што праз два тыдні вяртаюся ў Беларусь. І пачаў зачыняць свае справы ў Чэхіі і пакаваць валізы да вяртання.
-Як начальства ўспрыняло навіну?
-Як любое начальства, калі супрацоўнік за два тыдні папярэджвае пра звальненне: без асаблівай радасці, бо давядзецца шукаць новага работніка. Я адразу сказаў, што няма гарантый майго вяртання, і даваў больш шансаў за маё невяртанне. Зразумела, ніводная фірма не выкажа задавальнення, калі адносна добры супрацоўнік сыходзіць.
-На што вы разлічвалі, перасякаючы літоўска-беларускую мяжу? Зайцам не праскочыш…
-Разлічваў, што мяне бясплатна адвязуць з Гудагая ў Мінск, што бліжэйшую ноч сустрэну ў “амерыканцы” (СІЗА КГБ. – Рэд.). Калі ў Чэхіі праходзіў працэс па маёй экстрадыцыі ў Беларусь, я бачыў паперы, паводле якіх мне змянілі меру стрымання – з падпіскі аб нявыездзе на устрыманне пад вартай у Следчым ізалятары КДБ. У Следчым ізалятары №1 КДБ Рэспублікі Беларусь – так поўнасцю называецца гэтая ўстанова. Не сумняваўся, што мяне даставяць у Мінск, я пераначую ў СІЗА КДБ. А наконт будучыні ў мяне былі сумневы: як доўга я прабуду ў амерыканцы, ці перавядуць мяне ў іншы ізалятар, бо ў святле маіх прэс-канферэнцый пра катаванні ў СІЗА №1 КДБ было б дзіўным мяне там утрымліваць. За час маёй адсутнасці ў Беларусі ўжо стварылі Следчы камітэт, які цяпер і вядзе маю справу.
У любым выпадку я рыхтаваўся да доўгага знаходжання ў турме, і маральна падрыхтаваўся да найгоршага.
Чытайце па тэме:-Чаму ж сцэнар “амерыканкі” не паўтарыўся, і вас адпусцілі пад падпіску аб нявыездзе?
-Думаю, па мне рашэнне прымалася на самым высокім узроўні. Мяркую, маё знаходжанне ў турме магло перашкодзіць дыялогу паміж беларускімі ўладамі і Еўрасаюзам і правядзенню прэзідэнцкіх выбараў. У дзень майго вяртання якраз нейкі высокі еўрапейскі функцыянер прыязджаў у Мінск і сустракаўся з беларускім кіраўніцтвам. Не выключаю, маглі падумаць, што я якраз прымеркаваў сваё вяртанне да гэтага візіту. Але я прымаў рашэнне вярнуцца 8 верасня, зыходзячы з сімвалічнасці гэтай даты.
-Якія судовыя перспектывы мае вашая крымінальная справа?
-Перспектывы надзвычай шырокія – ад поўнага закрыцця да 15 гадоў турэмнага зняволення. Рашэнне залежыць ад улады.
Зараз бачна, што ёсць рашэнне зацягнуць маю справу мінімальна да выбараў. Беларусь непрадказальная краіна, таму я па-ранейшаму гатовы на любога сцэнару.
“Сітуацыя ў беларускай апазіцыі не палепшылася ў параўнанні з 2010 годам”
-Вы вярнуліся ў Беларусь у разгар прэзідэнцкай кампаніі? Што ўбачылі?
-Я пабачыў нашмат больш беларускую краіну, чым яна была да майго ад’езду. Я маю на ўвазе не толькі беларускамоўную рэкламу на білбордах, але і больш прыязнае стаўленне людзей да беларускай мовы, і адкрытасць уладаў да беларускай мовы, да праяў незалежнасці. Улады Беларусі, прынамсі, вышэйшае кіраўніцтва, разумеюць, што нацыянальная свядомасць – гэта добра, а пагрозы зыходзяць больш ад усходняга суседа, чым ад апазіцыі.
-Як вы ацэньваеце дзеянні сваіх калег па апазіцыі ў часе прэзідэнцкай кампаніі?
-Ніяк. Я бачу, што сітуацыя ў беларускай апазіцыі не палепшылася ў параўнанні з 2010 годам.
-Значыць, вы не збіраецеся вяртацца ў апазіцыю?
-Я з’яўляюся актывістам Партыі БНФ, і пакуль што мой удзел у палітыцы абмяжоўваецца статусам шэраговага сябра БНФ.
-Якія перспектывы мае цяперашняя прэзідэнцкая кампанія?
-У Беларусі я ўжо некалькі тыдняў, агульнае меркаванне склалася. Грамадства не ўспрымае гэтую кампанію як нешта важнае; у адрозненне ад усіх папярэдніх прэзідэнцкіх кампаній асноўная задача ўлады – зацягнуць людзей на ўчасткі для галасавання. Калі раней грамадства праяўляла інтарэс, як у 2010 годзе (людзі адчулі, што іхні голас чагосьці варты, што голас з’яўляецца грашыма, якія можна неяк канвертаваць), то зараз людзі левым вокам ацанілі кандыдатаў, паглядзелі выступы кандыдатаў. З усяго, што прапануе прэзідэнцкая кампанія, для многіх самае смачнае – Таццяна Караткевіч.
Але няма цікавасці ані да кампаніі, ані да кандыдатаў, ані да самых выбараў.
“Некалькі пабітых шыбаў – не масавыя беспарадкі, а дробнае хуліганства”
-Апазіцыя пайшла на выбары, не сказаўшы ўсю праўду пра 2010 год. Давайце вернемся на пяць гадоў назад і паспрабуем разабрацца, што здарылася 19 снежня 2010 года. Чаму літаральна ў дзень галасавання апазіцыя змяніла план Плошчы?
-Я сапраўды не ўдзельнічаў ні ў адным паседжанні па планаванні Плошчы. Калі мяне дапытвалі ў КДБ па справе масавых беспарадкаў, я казаў стопрацэнтную праўду: не ведаў, не ўдзельнічаў. Я быў шэраговым удзельнікам Плошчы, і быў у натоўпе, сярод людзей. Таму я сапраўды не ведаю, што і чаму адбылося.
Чытайце па тэме:Адно магу сказаць упэўнена: улады вельмі моцна пераацанілі небяспеку той Плошчы, і ў нейкі момант, магчыма на эмоцыях, прынялі радыкальны сцэнар – і разгону Плошчы, і па ўзбуджэнні крымінальнай справы за так званыя “масавыя беспарадкі”, якіх не было. Мы не можам назваць некалькі пабітых шыбаў масавымі беспарадкамі – гэта хуліганства, нават дробнае хуліганства.
-Навошта ўладам спатрэбілася кідаць амаль усіх кандыдатаў на прэзідэнта за краты?
-Зарэгістраваўшы 10 кандыдатаў, улады ўсвядомілі, што заахвоцілі людзей да ўдзелу ў выбарах, падагрэлі цікаўнасць да палітыкі і стварылі сітуацыю, калі грамадства ведала мінімум 10 палітыкаў. Не лічачы Лукашэнкі. Да таго моманту галоўным аргументам уладаў была безальтэрнатыўнасць Лукашэнкі: калі не Лукашэнка, то хто? 2010 год якраз зруйнаваў гэты аргумент. 10-ы год паказаў, што ў Беларусі ёсць шмат цікавых людзей, частка з якіх мае праграму, як меў добра распрацаваную праграму я, частка людзей добра прамаўляе. Так ці інакш мы паказалі, што ёсць выбар, альтэрнатыва. Думаю, што псіхалагічна ўлада зразумела сваю памылку. Таму і прыйшло рашэнне знішчыць усю альтэрнатыву, напрацаваную ў 2010 годзе. Менавіта так я тлумачу сабе спробу прымусіць кожнага з нас схіліць або да супрацоўніцтва з КДБ, або да прамоваў на тэлебачанні з асуджэннем іншых кандыдатаў. Гэта была спроба фізічнаага, маральнага, палітычнага знішчэння ўсіх апанентаў, якія паўсталі ў 2010 годзе.
-Ці ўдалася задумка ўладаў?
-У значнай ступені ўдалася. Узгадаем Яраслава Раманчука, папулярнага сярод моладзі кандыдата, з добрай праграмай эканамічных зменаў, які здзейсніў крок, пасля якога немагчыма заставацца ў палітыцы. Я ведаю, пра што кажу, бо гэты тэкст рыхтавалі для мяне, яго прапаноўвалі зачытаць мне. Мне прапаноўвалі зачытаць па тэлебачанні, што Ірына Халіп маніпулюе Саннікавым; на той момант я не быў асабіста знаёмы з Халіп, але сказаць такія словы ў камеру беларускага тэлебачання азначала палітычнае самазабойства.
-Як атрымалася, што вы адмовіліся зачытаць зневажальны тэкст, а Раманчук пагадзіўся? Калі паглядзець аб’ектыўна, то ў вас больш балючых месцаў – тая ж сям’я, дзеці. Чым яго маглі ўзяць?
-Я зусім далёкі ад таго, каб зараз некага асуджаць. Я вельмі паважаю эканамічныя погляды Яраслава Раманчука, прыхільна да іх стаўлюся, таму не хачу нічога дрэнага казаць ні пра кога. Як нічога дрэннага не казаў і ў часе прэзідэнцкай кампаніі 2010 года пра Лукашэнку. Я не пагаджаюся з многімі рашэннямі беларускіх улад, але ніколі не буду пераходзіць на асобы.
-Беларускую апазіцыю даўно захліснула агентаманія: бадай, няма ніводнага вядомага апазіцыйнага дзеячы, якога не абвінавачвалі ў супрацоўніцтве з КДБ. Якія маштабы набыў працэс пранікнення спецслужбаў у апазіцыю?
-Уплыў беларускіх уладаў на апазіцыю вельмі вялікі. Іншае пытанне: ці варта цяпер з кожнага рабіць агента КДБ? Зразумела, не. Памятаеце старую савецкую песню: “на дурака не нужен нож, покажешь медный грош – и делай с ним что хошь». Камусьці нават не трэба паказваць грошы – дастаткова сыграць на амбіцыях. Упэўнены, што я далёка не адзіны, каму кадэбэшнікі расказвалі, што хочуць з нас зрабіць вялікага палітыка, хочуць дапамагчы кар’еры. Думаю, значная частка тых людзей, якія разам са мной знаходзіліся ў следчым ізалятары КДБ, паверыла ў гэта. Адзінае, што мяне стрымлівала ад веры ў гэтую брахню, – тыя людзі не могуць ніводнага слова звязаць па-беларуску. Калі ты патрэбны Беларусі, то напэўна, пару дзясяткаў беларускіх слоў здольны вывучыць.
Чытайце па тэме:Мне вельмі цяжка ацэньваць узровень пранікнення агентуры ў апазіцыю. Калі я сабраў прэс-канферэнцыю і распавёў, што ўмовай майго выхаду на свабоду была мая супраца з КДБ – як агента, як інфарматара, я спадзяваўся, што аналагічны крок зробяць іншыя статусныя апазіцыянеры. Бо я лічу, што такое прызнанне ў пэўным сэнсе з’яўляецца адпушчэннем грахоў, такое прызнанне дае магчымасць гэтым людзям і надалей прэтэндаваць на палітычную ўладу. Мы ўсе цудоўна разумеем, што хутчэй за ўсё няма ў беларускай апазіцыі людзей, якія самі прыйшлі ў КДБ і напрасіліся ў агенты; кожнага на нечым лавілі, чымсьці шантажавалі. Я лічу, што чым больш мы будзем пра гэта гаварыць, тым лепш.
-Ад каго персанальна вы чакалі аналагічных прызнанняў?
-Не ведаю. Не магу сказаць, хто з сённяшняй апазіцыі знаходзіцца ў супрацы з КДБ – адкрытай ці ўцёмную, а хто дзейнічае на негалоснай дамове. Бо ёсць і такая супраца: я не раблю канкрэтных рэчаў, спецслужбы – не чапаюць цябе. Існуе ўнутраная самацэнзура, якая дужа развітая і ў прэсе.
Не магу сказаць, ад каго канкрэтна чакаў прызнанняў. Але вельмі ўдзячны Уладу Кобецу за ягоны ўчынак. Удзячны маладым хлопцам з “Гавары праўду”, якія распавялі пра супрацу з КДБ.
-Ці маюць сённяшняя лідары беларускай апазіцыі палітычную будучыню?
-У часткі лідараў палітычнай апазіцыі палітычная будучыня ёсць. Пазней ці раней паўстане пытанне пра новыя палітычныя кадры, якія будуць кіраваць палітычным працэсам у краіне. Безумоўна, беларуская апазіцыя як кадравы рэзерв дэмакратычных ператварэнняў працуе на карысць Беларусь.
Наколькі рэальна апазіцыя змагаецца за ўладу – іншае пытанне. Тут дарэчы згадаць мой любімы чэшскі анекдот. Пытанне: ці была ў Чэхаславакіі апазіцыя да 1989 года? Адказ: не, таму што было забаронена.
Калі няма правілаў, рэальных спаборніцтваў, то дзе ўзяць моцных спартсменаў?
“Эміграцыя можа быць толькі эфектыўнай дабудовай да людзей, якія працуюць дзеля зменаў унутры краіны”
-Чаму беларуская палітычныя эміграцыя так бяззуба сябе паводзіць за мяжой? Здаецца, за апошнія гады ніхто не рабіў нават спробы аб’яднаць беларускую дыяспару.
-Спробы былі. Дый беларуская эміграцыя дастаткова аб’яднаная, ёсць шмат групаў, якія шчыльна супрацоўнічаюць паміж сабой. Нельга чакаць ад эміграцыі таго, што павінны рабіць беларусы ў Беларусі. Эміграцыя можа спрычыніцца, спрыяць беларускаму супраціву. Нашыя людзі за мяжой дастаткова эфектыўна і якасна пішуць тэксты пра Беларусь, даносяць іх да міністэрстваў замежных спраў. Вялікая колькасць беларусаў зрабіла добрую кар’еру за мяжой і з’яўляецца прызнанай часткай элітаў розных краінаў. І працуюць на карысць Беларусі.
Толькі трэба памятаць, што змены не прыходзяць звонку. Нельга чакаць ад эміграцыі таго, чаго яна ніколі ні ў адной краіне не выконвала. Калі параўнаць беларускую эміграцыю з яўрэямі, то дзяржава Ізраіль створаная людзьмі, якія кідалі ўсе свае пажыткі ў Еўропе, ЗША, ехалі ў Ізраіль, асядалі там і будавалі незалежную дзяржаву. А астатнія яўрэі, якія заставаліся ў іншых краінах, у лепшым выпадку перасылалі ім грошы.
Для мяне відавочна, што эміграцыя можа быць толькі эфектыўнай дабудовай да людзей, якія працуюць дзеля зменаў унутры краіны.
Глеб Хмяльніцкі,
Обсудить новость на Форуме